Waarom weten we zo weinig van de rol van vrouwen tijdens de wederopbouw van Rotterdam?

Rotterdam - Waren Rotterdamse vrouwen tijdens de wederopbouw van hun stad wel zo onzichtbaar? En zo nee, waarom weten we zo weinig van hun rol? Uit een rondgang langs deskundige en spraakmakende vrouwen blijkt het moeilijk iemand te vinden die hier wat over kan vertellen. Historicus Susan Hogervorst, medeauteur van het boek ‘Rotterdam en het bombardement’ durft het wel aan.

Door Astrid van Unen

Op 14 mei herdenken we weer die dag van dood en verderf, waar in dertien minuten het hart van onze stad werd vernietigd door Nazi-Duitsland. Op 18 mei herdenken we ook de wederopbouw. Vanaf dat moment werd nagedacht over een nieuwe inrichting van alles wat was weggebombardeerd. “Kijkend naar de geschiedschrijving hierover, dan gaat veel aandacht naar de havenbaronnen, de economische wederopbouw en de trots op de herrezen stad”, zegt Susan Hogervorst.

Lees verder onder de foto.

Historicus Susan Hogervorst, medeauteur van het boek ‘Rotterdam en het bombardement’. Foto: Hucopix

In 2017 besteedde Museum Rotterdam nog aandacht aan de rol van vrouwen bij de wederopbouw, vanuit het idee werkende vrouwen uit te lichten. Tijdens de research kwamen de samenstellers tot de conclusie dat vrouwen na de oorlog sterk werden teruggeduwd in het huishouden. Mannen namen de hoofdrol in het gezin weer over. Vrouwen werden ontslagen zodra ze trouwden en golden tot 1956 voor de wet als handelingsonbekwaam: zelfs voor de aanschaf van een stofzuiger hadden ze een handtekening van haar vader of haar echtgenoot nodig.

Verzet

“Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten er zeker Rotterdamse vrouwen in het verzet”, zegt Hogervorst. “Zij deden veel werk in de logistiek: voedselbonnen stelen en onderduikers naar adressen brengen. Of ze ook werkten? Dat was een kwestie van klasse. De arbeidersklasse werkte toch al. In november 1944 was een razzia in Rotterdam, waarbij 52 duizend mannen werden opgepakt. Toen waren er zeker extra handen nodig en gingen vrouwen meer buitenshuis werken.”

Lees verder onder de foto.

Overzicht vanaf de toren van de Sint-Laurenskerk van de wederopbouw in de omgeving van de Delftsevaart en het Haagseveer. Op de voorgrond het gebouw voor de stadsverwarming, verderop de Meent, en het Rodezand met de Beurs, het Postkantoor en op de achtergrond het stadhuis aan de Coolsingel en het politiebureau aan het Haagseveer. Foto: Gerrit (G.) Burg/Stadsarchief Rotterdam

Duitsland

In Duitsland en vooral in Berlijn werden na de oorlog de zogenoemde Trümmerfrauen beroemd: vrouwen die bakstenen van in puin gebombardeerde gebouwen schoonbikten voor hergebruik. “Dat hadden we in Nederland niet”, weet Hogervorst. “Die geschiedenis is ook niet te vergelijken: daar waren bijna geen mannen meer over. We zoeken tegenwoordig graag voormoeders of heldinnen, en dat zegt iets over deze tijd. Ze waren er wel hoor, en we willen ze uit de schaduw trekken, maar hierover bestaat geen overzicht. Er is echt meer onderzoek nodig om de rol van vrouwen in Rotterdam eens goed in kaart te brengen.”

Petra Beydals en Lotte Stam-Beese

Hogervorst noemt twee vrouwen die van grote betekenis zijn geweest voor de ontwikkeling van Rotterdam:

Petra Beydals (1892-1976) was de eerste directeur van het Historisch Museum. “Dit museum kwam voort uit het Boymans van Beuningen Museum. Beydals was secretaresse met een archivarisopleiding en werd aangesteld als conservator, later als directeur. Zij moest er maar iets van maken. En ondanks alle tegenwerking lukte haar dat, dankzij goede pr en veel contacten. Ze zette dit museum echt op de nationale kaart. Voor de wederopbouw van het historisch besef heel belangrijk.”

Ook architect Lotte Stam-Beese (1903-1988) was van onschatbare waarde, weet Hogervorst. “Zij leverde een grote bijdrage aan het ontwerp van diverse Rotterdamse woonwijken als Pendrecht, Lombardijen, Oosterflank, Het Lage Land, Ommoord, Zuidwijk, delen van Hoogvliet.” Stam-Beese was als stedenbouwkundig architect meer dan twintig jaar verbonden aan de Dienst Stadsontwikkeling en Wederopbouw in Rotterdam.